Process Safety Management (PSM) - Zarządzanie bezpieczeństwem procesowym.

Czym jest i czym zajmuje się bezpieczeństwo procesowe?

Według definicji CCPS1 - bezpieczeństwo procesowe, jest to szereg działań zarówno organizacyjnych jak i w szczególności technicznych, ukierunkowanych na zapobieganie wystąpienia poważnych awarii przemysłowych, jakimi są uwolnienia substancji niebezpiecznych do środowiska naturalnego (wycieki substancji niebezpiecznych dla środowiska do gleby i wód powierzchniowych, toksycznych gazów do atmosfery), pożary oraz eksplozje o dużej skali zniszczeń, szczególnie w przemyśle chemicznym.

Bezpieczeństwo procesowe ukierunkowane jest zatem na zapobieganiu poważnym awariom przemysłowym, po to by chronić życie i zdrowie ludzkie oraz środowisko naturalne.

Genezą powstania tej dziedziny były poważne awarie przemysłowe, które pochłonęły tysiące ofiar ludzkich oraz doprowadziły do niespotykanych zniszczeń w środowisku naturalnym.

Wśród wielu, które wystąpiły na przestrzeni ostatniego stulecia, najważniejsze z nich, a zarazem najbardziej dotkliwe to:

1. Flixborough, Wielka Brytania, 1 Czerwca 1974r.

W zakładach NYPRO produkujących półprodukty do syntezy pestycydów doszło do poważnej w skutkach awarii przemysłowej. W wyniku eksplozji instalacji produkującej cykloheksan zginęło 28 pracowników, a kolejnych 36 uległo poważnym obrażeniom. W najbliższym otoczeniu zakładu 53 osoby doznały ciężkich obrażeń. Wybuch zniszczył infrastrukturę zakładu oraz lokale mieszkalne w pobliskich miejscowościach.

2. Seveso, Włochy, 10 lipca 1976r.

W zakładach ICMESA, zlokalizowanych na przedmieściach włoskiej miejscowości Seveso doszło do uwolnienia chmury toksycznych toksyn. W wyniku awarii doszło do trwałego skażenia około 1,8 tysięcy hektarów gruntów, tysiące ludzi odczuło skutki skażenia chemicznego, odnotowano około 300 przypadków trądziku chlorowego oraz zginęła duża liczba zwierząt.

3. San Juanico, Meksyk, 19 listopada 1984r.

W miejscu składowania i dystrybucji mieszaniny propan-butanu w postaci skroplonej, dla zlokalizowanego około 20 km na południu miasta Mexico City doszło do najtragiczniejszej w skutkach eksplozji.

W wyniku rozszczelnienia jednego z rurociągów doszło do uwolnienia gazu, który odparowując stworzył chmurę przemieszczającą się z wiatrem wewnątrz przestrzeni zajmowanej przez zbiorniki. Doszło do zapłonu uwolnionego gazu, co spowodowało dużych rozmiarów pożar, który w następstwie doprowadził do serii eksplozji zbiorników.

Ogromna siła uderzeniowa, odłamkowanie oraz towarzysząca temu rozprzestrzeniająca się chmura objętego pożarem gazu, spowodowały śmierć około 500 osób, ponad 2000 doznało poważnych poparzeń, a około 60 000 zostało ewakuowanych. Awaria ta spowodowała ogromne straty materialne i środowiskowe.

4. Bhopal, Indie, 3 grudnia 1984r.

W zakładzie chemicznym Union Carbide, zlokalizowanym w Indyjskim stanie Madhya Pradesh, produkującym pestycydy, doszło do najtragiczniejszej w skutkach awarii przemysłowej na świecie.

W wyniku zaniedbań procesowych, fatalnego stanu technicznego instalacji, uchybień w utrzymaniu w odpowiedniej sprawności zabezpieczeń instalacji doszło do uwolnienia około 40 ton silnie toksycznego metyloizocyjanianu (MIC).

W wyniku tej sekwencji zdarzeń, chmura zawierająca silnie toksyczny gaz wydobywający się z instalacji pozbawiła życie ponad 3800 mieszkańców miasta oraz zabiła wszystkie zwierzęta w strefie jej oddziaływania.

Liczba ofiar w ciągu następnych kilku dni wzrosła do około 10 000, a następstwa w postaci około 20 000 zgonów oraz nieodwracalnych zmian genetycznych w organizmach narażonych ludzi odnotowano jako długofalowy skutek omawianej awarii.

Jest to najtragiczniejsza w skutkach awaria przemysłowa do jakich doszło kiedykolwiek w przemyśle chemicznym. W następstwie przytoczonych awarii rozpoczęto dyskusję celem stworzenia systemów zapobiegających ich wystąpieniu.

W Europie wprowadzono szereg uregulowań prawnych zwanymi Dyrektywami Seveso, natomiast w U.S.A. ustanowiono System Zarządzania Bezpieczeństwem Procesowym.

Opisując prostymi słowami, w ramach PSM zajmujemy się następującymi elementami:

• Analizami ryzyka procesowego ze szczególnym naciskiem na zastosowane zabezpieczenia techniczne dla instalacji, w których przetwarza się i/lub magazynuje substancje niebezpieczne.

• Wprowadzaniem rozwiązań organizacyjnych oraz technicznych będących ich wynikiem.

• Dbaniem o wysokie standardy w zarządzaniu i prowadzeniu zakładów Zwiększonego (ZZR) i Dużego Ryzyka (ZDR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Mimo, że wypracowano wiele standardów bezpieczeństwa procesowego oraz wprowadzono ostre przepisy, ciągle dochodzi do poważnych awarii przemysłowych.

Często ich przyczyną jest nikła wiedza związana z zagrożeniami jakie niosą używane substancje chemiczne oraz prowadzenie procesów technologicznych.

Zapraszam wszystkich zainteresowanych do zgłębienia obszaru o którym mowa, to naprawdę szalenie ciekawy temat.